A VEL IN KHAMH KAN SI
  • Innpi
    • Konglam
  • Equip The Church
  • Ngandamnak
    • Pawfah >
      • Pawpi Cancer
    • Allergy
    • A Kik Mi Maw A Lum Mi Dah?
    • Tlangrai (Flu)
    • Thikai (High Blood Pressure)
    • Thithlum/Zunthlum Zawtnak (Diabetes)
    • Zenzawtnak (Stroke)
    • Hrom Zawtnak ( Thyroid Disease)
    • Covid-19
  • Thlarau Rawl
    • 2022 >
      • Na min ho si?
      • Peknak Thinlung dik
      • Pathian Thluachuah Lam
    • 2019 >
      • Thlarau Rawl
      • Bible Bia Cawnning
    • 2018 >
      • Ralthatnak
      • Billy Graham Bible Relning
      • Zultu Nun
      • A Thawnnak nih An Umpi
      • Hmuhning Dang
      • Thil Hmete ah Zumhtlak
      • Vel Ngemi Pathian
    • 2017 >
      • Jesuh Cu Teitu Asi
      • Fel Tein I Pum
      • Nunnak Hi Caan Asi
      • Pa le Tuanvo
      • Biatak Hngalh Biadeu Fiannak
      • Pathian Tih Hlawhtlinnak Hram
      • Pathian Lawng Bantuk In Nung
      • Jesuh He Can Hmang
      • Thli A Au
      • Jesuh Sinah Na Fa Le Hruaihna
      • Pathian Lawm
      • Aa Lawmmi Nun
      • Pathian Duhnak Hngalhnak Lam
    • 2016 >
      • Duhdim Nun Na Kawl Tikah
      • Kumthar Ah Tong Ding RAL
      • Jesuh Hrinsor
      • Pathian Hi A Za Maw?
      • Can Na Ngei!
      • Nunnak GPS
      • Jesuh Nih A Duh Deuhmi
      • Zumhnak vs Thinphannak
      • Siasal
      • Ahodah Na Si Lai?
      • Pathian Thawnnak Ri Khiah Hlah!
      • Na Nung Lai
      • Jesuh Lawng Zoh
      • Zumh Lo
      • Van Lam Ah
      • Khamhnak Dontu Panga
      • Thawngtha Cu Zeidah Asi?
      • Ka Dawtmi Cu Nangmah Na Si
      • Zeidah Thiltak?
      • Ka Hmai Na Hmu Lai Lo
      • A Tho Cang
      • Pathian Kut Nih An Domhtlaih
      • Na Thilrit Thum
      • Aa Nuammi Nun
      • Pathian Nih An Bawmh Lai
      • Hoihkhat Lam
      • Bawipa Kehram!
      • Thinlung Hlammi Taktak
    • 2015 >
      • Nawlngaihnak le Upatnak
      • Thlichia Laifang Ah Daihnak
      • Nuamhnak le Lawmhnak
      • Kan Thilrit Kan I Phawrh!
      • A Kangmi Hmuitinh
      • Aa Lawmmi Nih An Tuah Lomi Thil Phunthum
      • Na Nunnak Aa Tenh Tikah
      • Khamhtu Kong Chimnak Cauk
      • Lawmhnak Lam Pasarih
      • Mitling Si Timh Cu Nun Firtu Asi
    • 2014 >
      • Dawtnak Laksawng
      • Kan Harnak Nih kan Nun Cawmtu Ansi
      • Pathian he a kan thentu Thil Panga
      • Zeizong Teitu Jesuh
      • Khrih Lawng Nunnak Diriamnak
      • Mui Lakah Ceunak
      • Huat Nun Ngei
      • A Hmun Zungzal Laimi Pathian Dawtnak
      • Aa Thleng Ballo Mi
      • JESUH ZOH
      • Na Tlai Tuk Cang!
      • Nangmah Palh Asi
      • Siasal
      • Zultu Hi Milih Ansi Maw?
      • Kalvary Hmun
      • PATHIAN TUAHKHAWH MI
      • Aa Bawm Dingin Ser Kan Si
      • Thlarau Rawl Taamnak
      • Pa Duhnak Tuah Sikoseh
      • An Cang Bal Lo
    • 2013 >
      • Na Pawngah A Um
      • Zeidah Ka Tuah Lai!
      • Thlichia lakah Jesuh He
      • Duh Thimnak Nawl Na Ngei
      • Jesuh Lamhruaitu ah Ser
      • Tukforhnak Tonning
      • Lungsaunak le Ruahchannak
      • Zungzal A Hmunmi Ban
      • Harnak Teinak Hriam
      • Khamhnak
      • Thuhnak Hmun Aum Lo
      • Thlichia Chung in Daihnak
      • Ngaihthiamnak
      • Lamkal Tu Tha
      • Thlarau In Khahtermi
      • Harnak Chung Ah Pathian Dirhmun
      • Bia Phunnga
      • Jesuh, Thennak Pehtu Hlei
      • Zumhnak NU
      • Thlrau Mitcawtnak
      • Khuacaan That Khrihfa
      • Tukforhnak
      • Hnu ah a Thami Petu Pathian
      • Bawipa Caan Hngak
      • Dinnak le Daihnak caah Dir
      • Pathian Biak Sawmnak
      • Mi Thluachuak
      • Dai Tein Thlacam
      • Ai rawlhtu Pathian Ceunak
      • Thihnak Teitu
      • Thih Aa Thimmi Pa
      • Tukforhnak Teinak
      • Pathian Aw Ngai
      • Lawmhnak Bia Chim
      • Duhnak Le Bawip Thawnnak
      • Sual Phuhrunnak Thlarau in Luatnak
      • Khamhnak
      • Zumhtlak Sal
      • Lungsaunak le Ruahchannak
      • Midang Rianh Nun
      • Na Thinlung Hruai
      • Bawipa nih Dawt an duh!
    • 2012 >
      • Christmas ah Zeidah Sungh Ding Na Ngeih?
      • Pathian Nawlngaihnak caah Sunghnak
      • Sining Hngalhnak Cathlaih
      • Khristmas Le Dawtnak
      • Mi Nauta nih Mi Lianngan Thluachuah a Pek
      • Pathian Pennak Kawl Hmasa
      • Zumhnak PA
      • Zumhnak NU
      • Tar le No
      • A Palh Kho lomi Hmuihtinh
      • Pathian Pakhat Lawng Aum
      • Kan Nunnak Sullam
      • Jesuh Lam Hmuhsaktu
      • Lam Thar
      • Nelrawl, Thladem le Kamhmi
      • Pathian Pakhat Lawng
      • A Sunglawi Bik Na Si
      • Bawipa tinhpiakmi Ruahchannak
      • Phanghlah, Pathian Zoh
      • Thilrit Teinak Lam Pa Hra
      • Sullam Angeibikmi Thlacamnak
      • Na Cawhva Khuazeiah aum!
      • Siangpahrang caah Aatlaakmi
      • A Kut Chungah
      • Ahodah Na Pathian?
      • 9/10 Nih An Hmuhning
      • Christmas A Comi Hna Tuanbia
      • Nangmah Ta ah Ser ve
      • A Tha Bikmi Chantling
      • Zing Fatin A Tharchinmi Pathian Dawtnak
      • Thlarau Ti Kan Herh
      • Adoniram Judson bang Kirtthan!
      • Na Doh Than Ve Maw?
      • Pathian Tellocun Kan Tlau
      • Lungthin Thar
      • Khualtlung Dawtnak
      • Thinphannak Khin
      • Pathian cu a Tthawng i Thawngter an duh
      • Na Sualpalhnak Thuphlah.
      • Nu le Pa Upat
      • Na Thinphang Hlah!
      • Zeizat Man Dah Na Si!
      • Na Sining Tein Nung
  • Thawngtha Aw
  • Music le Laica Cawnnak
    • Music Cawnnak >
      • Tonic Solfa
      • Keyboard Tumning
      • Guitar
      • Drum Tum Cawnnak
      • Mirang Holh Cawnnak
    • Laica >
      • Lai Ca Cawnnak
      • Laica Relning
  • Capar
    • Capar Dangdang >
      • Bawipa A Tihmi Hruaitu Ziaza
      • Covid Dih Tikah
      • Krismas An Leet
      • Fa Le Sianginn Kainak Caah!
    • Stewardship
    • Bible Ceihhmainak
    • Thawngtthabia >
      • Tangka In Luatnak Lam
      • Zohchunhtlak PA
      • PATHIAN LUNGTONG MI PA LE NUNZIA
      • Christmas Thawngttha
      • Christmas Fimnak
      • Pa Dawtnak by Dr.D.Suhmaung
      • Kan Palh Theumi Hmuhning
      • Bawmh A Herhmi Khrihfabu
    • Pathian Bia Ihrawmnak >
      • Oct.26,2012
      • Oct.12, 2012
      • Oct.5, 2012
    • Bible Ruahtlak
    • Hruaitu Fimchim >
      • 21 Hruaitu Nih Cawnding 10
      • Jesuh Hmanmi Hruaining Phun 5
      • Hruaitu Rian Phun 7
    • Theihtlak Robia >
      • Pa le Ni ah Obama bia ( US President)
      • Hruaitu by Dr. S Hre Kio
    • Thawngtha Bia Lei >
      • Nitin Bible Relnak
      • Bible Study 2014
      • Sermons: Videos >
        • Rev. Maung Khen Sang Ass. Minister: BBCTX
        • Pastor Zathawngcin Siakhel Youth Minister; BBCTX
        • Thawngtthabia (Aw: Audio) >
          • Zarhtin Thawngtthabia
          • Zarhtin Bible Cawnnak
          • Rev.Hoi Cung Tum I
          • Rev. Simon Thawng Hmung I
          • Rev. S.Thawng Hmung II
          • Rev. Simon Thawng Hmung III
          • Rev. S Thawng Hmung IV
        • Thawngttha Phuannak 2012 >
          • Rev. Simon Thawng Hmung
          • Rev. Hoi Cung Tum
    • Thlacam Nak
  • Theihtlei
    • VAILAM CUNG PA SARIH (7)
    • Ni Sunglawi >
      • Palm Sunday
    • Baptist Tlaihtleng
    • US Rammi Sinak Ca'h Biahalnak
  • BBC
    • BBC TUANBIA TAWI
    • Pastors
    • Caancheu Rianttuantu
    • Hruaitu >
      • Khrihfa Upa (Deacons)
      • Nubu (Women)
      • Mino ( Youth )
      • RE (Sunday School)
      • Lungkuai Par
      • E&M
      • Building
      • Pehtlaihnak
    • Rianttuannak
    • 2012 Calendar
    • Chungtel
    • Riantuan Nak Hmun >
      • Hmanthlak >
        • 2013
        • 2012 >
          • Youth Sunday
          • Mino Pumhnak Cheukhat
          • RE Sunday August 5, 2012
          • BBC Cawlcanghnak
          • Building Sunday
          • PA le Ni (2012)
          • CEBC Umti Lioah
          • Hlanlio Hmanthlak (RE Christmas Donnak, 2011)
          • CBCUAS YOUTH CAMP
          • BBC Ah Thitumhnak Tuahmi >
            • MawiMawi & Bawia
            • Atluang & Nini
            • Ceu Kam & Glory
  • Lungumbia
  • Covid-19 Kong
  • Pathian nih kutkaa a khar tikah

BAPTIST TLAIHTLENG

Baptist phu lak ah ruahnak aphunphun in itthen hmanh seh law tlaihtleng paruk (Six principle) nih hin Baptist thlarau (Spirituality) sining le a hmual thukpi in a langhter tiah zumh a si. Hi tlaihtleng paruk nih hin pumpak nunnak ah siseh, krifabu tthithruainak ah siseh, cozah he pehtlaihnak ah siseh, krifabu dang he pehtlaihnak ah siseh, sullam thukpi in le lam tampi in a than/tthan ter. A surlu tlaih khawh nakding ah pakhat hnu pakhat in atawinak bik in fiante kan izuam lai.

1.      Baibal cu kan nawlngeihnak sang bik a si.
Hi tlaihtleng nih Baibal hi a biafang in nan dirpi lai tinak a chim duh mi a si lo. Hlanlio ah Pathian nawlngeihnak nakin Pope nawlngeihnak a sang deuh ah an rak chiah mi (Hierachical structure) kha thlen tinhnak a si. Baibal cu Pathian thinlung a langhter tu a thlalang a si ca ah Baibal dihlak nih a langhter mi Pathian thinlung put kha Baptist krifabu hruainak ah nawlngeihnak sang bik a si lai. Aho minung ruahnak hmnah Baibal chung i Pathian duhning nakin sang deuh hlah seh. Phundang i chim ah cun, dawtnak, remnak, dinnak, daihnak le luatnak a si mi Kri phung cu Baptist kan phung a si lai i Kri cawnpiaknak cu kan bu nawlngeihnak asang bik ah kan chiah lai tinak a si. (Johan 8:32-34)


2.  Zumtu poh tlangbawi kan si. (I Piter 2:18)
Hi zumhnak hi England ram i Baptist hruaitu a si mi John Murlon tehna nih biaknak lei uktu a si mi hna achangchang in nawlngeihnak (Hierachy of Papal Authority) an rak duh lo nak chung in a chuak mi zumhnak a si. RC le Englican krifabu hruaitu Bishop le Pope te nawlngeihnak ahleihluak a si mi remhchunhnak (reformation) pa khat zong a si. Hruaitu le zapi karlak thleidannak a rak ngan tuk ca ah Bishop le Pope nih Zisuh dirhmun kha an laak i Pathian le zapi karlak dawnkhaantu ah an cang. Cu ruahnak hmaan lo mi cu zumtu poh tlangbawi kan si ti mi zumhnak lawng nih a lehthal khawh tiah an zumh.
      Hi zumhnak nih mipi hi pasator le krifaupa tluk ah a chiah dih hna tinak a si hrimhrim lo. Mipi le Pathian karlak pehtlaihnak ah Kri tluk in aho hmanh nawl an ngeih kho lo tinak a si. Zisuh Kri lawng hi Pathian le minung karlak lamkaltu a si ca ah amah ton nakding ah zumtu pakhat cio nih aa tlukte in nawl kan ngei dih tinak a si.

3.  Uknak le biaknak rianttuannak kan danter ( Separation of Church And State )
Vawleicung krifa tuanbia a mui chiattertu hna lak ah pakhat cu Constantine siangpahrang chan lio ah Rom cozah uknak le krifa biaknak cu pakhat ah an rak ser i krifa nih krifa a si lo mi kha minung sinak ah thleidan nak (abuse of human rights) phunphun an rak tuahmi kha a si. Cu thil cu fimnak ah ilak in protestant tthekhat le Baptist krifa hruaitu hna nih uknak le biaknak hi komh si ti hlah seh tiah an tthen. Chim duh mi cu, biaknak nih vawlei uknak nawl kha aa ngeihchih tik ah a nawlngeihnak kha a tthawn tuk ca ah biaknak lungput le thlarau kha a tlau i biaknak a muisam kha a chaitter tinak a si.
      Biaknak nih uknak kha a bawmh khawh bantuk in a buaiter khawh ve i cu bantuk cun uknak zong nih biaknak kha a bawmh khawh i a buaiter khawh ve. Annih cu anmah le an lam cio in hman thiam ahcun mipi tthatnak a chuahter khawh nain hmanthiam lo ahcun mipi rawhnak le buainak a chuahter khawh ve. Cuca ah uknak le biaknak cu achung in aa tlai mi a si ko nain nawlngeihnak ah aa tthen lawng ah mipi ca ah tthatnak tam deuh an tauh kahwh lai tiah an zumh. Englalnd ram Baptist dirhtu Thomas Helwys tehan nih 1612 hrang ah zei cozah uknak le nawlngeihnak hmanh nih biaknak hi hna hnawh hlah seh, biaknak nih zalonnak (religious liberty) a ngeih awk a si tiah an rak dirpi ruang ah thawng an rak tla i thihnak tiang an rak ing tiah kan hmuh.

4.  Mah bingte in krifabu nawl ngeih nak ( LocaL Church Autonomy) kan dirpi.
Local church krifabu nawlngeihnak ti mi hi krifabu pakhat le pakhat nawlngeihnak icuhnak ding ah le krifabu kip komh nawlngeihnak (association le convention) zuamcawh ding ah ngeih mi nawlngeihnak a si lo. Baptist krifabu nih a pommi mah bingte in nawlngeihnak cu krifabu dang he komhnak (fellowhship) rianttuannak kha a hrawktu (divisive autonomy) nawlngeihnak a si lo. A dihtthohtu (unity autonomy) nawlngeihnak lehlam a si. Baptist thawkka te in midang he nunhrawmnak le krifabu dang he hawikomhnka lungput (congregational unity) hi Baptist sining a si zungzal.

Cu ruang ah 1655 thawk in England ram Baptist krifabu lakah “association” (pengkomhnak) an rak thawk can gi locah churches vialte komh in rianttuanttinak an tuah. General Assembly (Ram pumpi komh nak) zong hi 1660 kum thawk in England ram Baptist Associations vialte komh in hmasa bik an rak tuah tiah kan hmuh. Midang he aa kom kho lo mi local church dirh khi Baptist kan kalning a si bal lo. Cu bantuk ruahnak in local churh a dirhmi hna cu Baptist kan kalning in a kalmi kan si lo ti hi mah le mah itheih hna usi law a ttha. Baptist nih krifabu dihlak i a lu cu Kri a si ti kha aa tlaih i Kri tukhaal ttha pa khat tang ah zumhnak aa kha tmi tuu dang he komh in rianttuanttinak (ecumenical body) kha fakpi in a dirpi. Local church autonomy nih a dirpimi cu pakhat le khat i hlat chinchinnak ca ah a si lo; mah umnak hmun cio i inaih chinchin ding ah a si. Baptist nih dannak lak ah rualnak (unity in diversity) timi ecumenical zumhnak kha a pom.

5.  Pumpak duhthimnak zalonnak ( Liberty of individual conscience)
Hi zumhnak hi zumtu pakhat nih a duh poh in a nung kho tinak a si lo. America ram Baptist a rak thawk tu Roger William nih krifa biaknak ah mizei poh nih luatte in Kri an cohlan khawh nakding ah biaknak zalonnak (religious liberty) kong hi 1631-1635 karlak ah America ram Massachusetts ramtthen Salem khua hrawng ah a rak chim ruang ah ramtthen chung in an rak dawi. 1636 kum ah Rhode Island Colony a rak ser. Cu colony cun Pathian a bia mi kip nih luatnak tlamtling gneih kawhnak nawlngeihnak kha England siangpahrang Charles II sinah 1663 ah ca a rak ttial ruang ah nihin America le nitlaklei mi nih biaknak luatnak tling an hmuh tiah tuanbia ah kan hmuh. Baptist hruaitu hmasa pawl ruahnak ah, midang hranak a pe mi le dawnkhantu a va si zong ah aho poh nih a duh mi poh kha tuahnak nawl a ngei tinak a si hrimhrim lo. Cubantuk i a sullam kan ilak ah cun Baptist kalning in kan pial cang tinak a si. Hi zumhnak i a sullam taktak cu hi hi a si: Mizei hmanh Pathian zumh nak kong ah cun mahte in tuannak, thleidannak, cohlannak phuannak nawl a ngei. Aho hmanh nih mi pa khat a zumhnak kha soi nak nawl le sualphawt nak nawl a ngei lo. A zumhni cung zong ah nawl a ngei lo. Pakhat le pakhat anemnak i ichimhhrin le icawnpiak nak nawl lawng a ngei. Baptist nih hramhraam lunghtlennak (forced conversion) a pom lo. Aho hmanh ni anmha le an lungthlehning cio in Zisuh hi panh  seh law a rian zong ttuan ko seh. Zumtu aho poh nih mah le duhthimnak (free will) aa tlukte in kan ngei dih tiah kan zumh. Hi bantuk luatnak pek a sinak cu mizei hmanh krifa he pehtlaihnak ah dawnkhaantu um hlah seh tinak a si.

6. Zumtu hna upat hnu tipil innak (Adult baptism)
Upat hnu tipilnak Baptist i an rak pomnak a ruang cu Baibalca biakam thar chung ah Bawi Zisuh cawnpiaknak ah si seh, zultu han cawnpiaknak ah si seh, ngakchia tipilnak (infant baptism) cawnpiaknak le tuahsernak a um hrimhrim lo ti hi an rak dirpi. Cuca ah ngakchia tipil innak a pom mi le hi kong a cawnpiak mi Baptist an um ah cun cuhna cu Baptist kalning in a pial mi an si cang ti kha kan fian a herh. Ngakchia tipil innak a pom mi krifabu hna i an laak mi Baibal hi Lamkaltu 2:41 i “mi tampi nih tipil an ing i an bu ah mi thongthum tluk an ichap” timi le Lamkaltu 16:33 chung i “an inchungkhar dihlak in tipilnak an ing colh” timi pawl khi an si. Asinain ngakchia tipil va pe hna u timi cawnpiaknak Zisuh kaa in si seh, Paul kaa in si seh a chuah nak a um lo. Upa kha tipil va pe hna u ti thengtheng zong Baibal ah a um lo nain  Tipilpetu Johan si seh, Zisuh Kri (Mat 3:16-17) si seh an ngakchiat lio ah tipil an ing lo, an ngan hnu ah an ing ti kan hmuh ca ah Baibal ah zohchunh awk a um tiah kan ti khawh. Cun Zisuh nawlpek mi (The Great Commision) Mat. 28:19 ah tipil pek nak hlan ah “miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u” ti aum i, mah bia nih zultu a si kho ding mi dirhmun cu chia-ttha thleidannak a ngei kho mi upa dirhmun a si ti a fiang. Cuca ah Zisuh i a chim duh mi cu ngakhcia tipil pek si lo in amah zultu sinak zumhnak a ngei kho can gmi upa kha an si. Baptist hruaitu a rak simi John Smith zong nih amah le amah tipil a rak ipe. Cun Roger William tehna zong upat hnu tipil innka kha fakpi in an rak dirpi. Kawlram siangbawi hmasa Adoniram Judson zong Congregationalist a rak si nain India a phak hnu ah a lung a pem i tipil a ing tthan ti kan hmuh. Cun tipil innak he pehtlai in Baptist nih ti chung pil nakin Zisuh chung pil kha biapi deuh ah a chiah. Tichung pil (immersion) cu Zisuh chung pil langhternak hmanthlak a si (Rom 6:6-10).


Rev. S. Ngun Ling
(HBA Hmurka, July 2005, pp.5-10)


Powered by Create your own unique website with customizable templates.